Oude geloofsinzichten duidelijker verwoord

Een team van vijftien wetenschappers heeft zich vanaf 2010 beziggehouden met het vertalen van de Synopsis Purioris Theologiae, een leerboek voor gereformeerde theologie uit 1625. Vrijdag wordt het eerste van de drie delen gepresenteerd in Leiden, de plaats waar de schrijvers van het boek ooit werkten.

Het vertalen heeft veel mankracht, tijd en geld gekost. Toch is het waarschijnlijk dat de gemiddelde kerkganger nog nooit van dit werk gehoord heeft. Dolf te Velde, predikant in Pijnacker-Nootdorp en postdoctoraal onderzoeker aan de Theologische Universiteit Kampen, werkte aan de vertaling mee en legt uit waarom de synopsis nu alsnog vertaald is naar het Engels.

belangrijke onderdelen

Wat voor boek is er precies vertaald?

Deze synopsis behandelt alle belangrijke onderdelen van het geloof, het is een soort handboek dat een overzicht geeft van de gereformeerde theologie. Alle belangrijke onderwerpen zoals de Bijbel, de Drie-eenheid, de schepping en de sacramenten komen in 52 hoofdstukken aan bod. In het boek is de oorspronkelijke Latijnse tekst afgedrukt met daarnaast de Engelse vertaling.

Bij citaten van bijvoorbeeld kerkvaders hebben we uitgezocht waar het citaat vandaan komt en de bron erbij gezet. Ook staan er honderden voetnoten bij de Engelse tekst. Soms worden woorden omschreven of leggen we op een andere manier iets uit. Er zijn allerlei vormen van hulp om de tekst te kunnen snappen. Achter in het boek staat nog een verklarende woordenlijst.

Dit werk is al eens in het Nederlands uitgebracht. Welke meerwaarde heeft de Engelse vertaling voor Nederland?

Dirk van Dijk, predikant van de Gereformeerde Kerk in Hollum, op Ameland, heeft dit hele werk toen in zijn eentje vertaald. Her en der staat het boek wel in de kast, maar het wordt op theologische opleidingen niet gebruikt. Van Dijk heeft het boek woord voor woord vanuit het Latijn in het Nederlands vertaald, maar daarmee heb je het nog niet begrepen. Onze vertaling van de Synopsis biedt meer context en uitleg.

Latijn

Dit boek is al heel oud. Waarom is het nu pas vertaald?

In de tijd waarin het boek geschreven is, gebeurde alles in het Latijn, dat is heel lang dé taal van de wetenschap geweest. Pas rond 1900 verdween Latijn als gangbare taal. Daarna is de theologie verschillende kanten op gegaan, waardoor men het minder belangrijk vond om oudere werken te vertalen. De gereformeerde theoloog Herman Bavinck bijvoorbeeld heeft zelf boeken geschreven, waarin duidelijk elementen uit deze synopsis terug te vinden zijn. In zekere zin vertelt dit werk ook niet zoveel nieuws, maar bepaalde dogmas zijn wel duidelijker verwoord. Het probleem van het lijden bijvoorbeeld en vragen over de vrije wil komen uitgebreid aan de orde.

Wat hebben gewone christenen aan dit werk?

Ik verwacht niet dat een gemiddelde christen dit gaat kopen en lezen. Voor hen is het niet bedoeld, het is een wetenschappelijk boek. Onze doelgroep bestaat uit dominees, vaktheologen. Zij kunnen natuurlijk wel lessen uit het boek meenemen in preken, catechisatielessen of gemeenteavonden. De onderwerpen uit het boek gaan namelijk wel over vragen waar veel christenen mee zitten, zoals vragen over het lijden in de wereld en Gods liefde.

dieper doordenken

Wat hebben theologen gemist die zonder dit werk zijn opgeleid?

Daar moeten we ik niet al te dramatisch over doen. In de loop van de tijd zijn er nieuwe vragen en inzichten bij gekomen, maar het is ook goed om te weten waar je vandaan komt, om dieper te doordenken waarom je gelooft wat je gelooft. We hopen dat dit werk gebruikt gaat worden bij theologische opleidingen. In bijvoorbeeld Noord-Amerika en Azië is nieuwe belangstelling voor dit soort theologie, daarom hebben we voor deze Engelse uitgave gekozen. Van Nederlandse theologieopleidingen hebben we nog niet concreet gehoord dat ze geïnteresseerd zijn.

geloof

Synopsis Purioris Theologiae. Synopsis of a Purer Theology. Latin Text and English Translation. Volume 1, Disputations 1-23

R.T. te Velde (ed.). Uitg. Brill, Leiden 2014. 119,-