Literatuur: Janne IJmker: Voordat ik sterf, de waarheid

Janne IJmkers nieuwste boek is even wat anders dan haar eerdere boeken. In Wij hadden het leven lief vertelt ze vanuit verschillende gezichtspunten over de Tweede Wereldoorlog. Rode draad in het verhaal zijn gesprekken met haar moeder, die Janne, ‘voor ze sterft, de waarheid zal vertellen’.

Het boek bestaat uit drie elementen die elkaar steeds opvolgen. In enkele op band opgenomen gesprekken vertelt Jannes moeder, Riekie, over haar jeugd tijdens de oorlogsjaren. Ze woonde met haar gezin vlak bij een werkkamp en maakte de oorlog daardoor indringend mee. Riekies verhaal gaat over de besoignes van een gezin in oorlogstijd, de afschuw van de werkkampen en de onmacht van de omstanders. Een verhaal dat ertoe doet, maar dat helaas is opgeschreven in te veel stijlen en lijnen.

De bandopnames zijn soms letterlijk opgetekende gesprekken tussen Janne en haar moeder, maar grotendeels een bewerkte en gestileerde versie vanuit het perspectief van het kind Riekie. Het verhaal leest daardoor vlot en is mooi, maar als ze de waarheid wil vertellen, waarom dan toch deze romantisering?

De notities (een soort dagboek annex literatuuronderzoek) die er steeds op volgen, zijn weinig onderbouwd, stellen simplistische vragen, en geven geen uitleg voor de bronkeuze.

Het derde element zijn brieven van Samuel, een van de werkkampbewoners uit het verhaal, aan zijn vrouw. De brieven zijn intrigerend en maken indruk, maar raken een beetje verloren tussen de andere stijlen waar IJmker niet uit lijkt te kunnen kiezen.

Het boek was sterker geweest als ze een manier had gevonden om deze drie elementen te verweven tot één verhaal, waarin de opnames, Jannes vragen en de feiten over de werkkampen een eenheid waren.

Niettemin is Wij hadden het leven lief een mooi verhaal en een voorzichtig eerbetoon aan de vele ‘niet-helden’ van de oorlog; al die mensen die niet wisten wat ze moesten doen, die zich mee lieten slepen in de hoopvolle gedachte dat het wel mee zou vallen – die achteraf vurig wensten dat ze méér hadden gedaan. Voor de vaste lezers van Janne IJmker is het bovendien interessant om een persoonlijk verslag te lezen, en een inkijkje te krijgen in haar en haar moeders gedachten. Wij hadden het leven lief is een mooi verhaal, dat helaas wat rommelig is vormgegeven.