‘Hoe groter de leugen, hoe beter’

Benjamin Carter Hett volgt in zijn sprankelende boek De Populist. Adolf Hitler, de ondergang van de Weimar Republiek en de opkomst van het Derde Rijk het bekende stramien. Weimar kwam tot stand onder een slecht gesternte. De nederlaag van november 1918 met het gehate ‘Dictaat van Versailles’ als sluitstuk, werd gevolgd door enorme politieke en economische strubbelingen.

Desondanks floreerde de republiek onder de begaafde minister van Buitenlandse Zaken Gustav Stressemann (1878-1929) kortstondig. Stressemann leek samen met zijn Franse collega Aristide zelfs de weg vrij te maken voor Europese integratie. De Duitse conservatieven én de Britten zagen hier niets in.

Gedurende de Weimarrepubliek waren de politieke partijen tot op het bot verdeeld. Partijen keken slechts naar het economische belang van hun achterban en waren wars van compromissen. In zo’n verstarde sfeer vielen kabinetten razendsnel. Toch was van 1919 tot 1933 het stemgedrag van de kiezers opmerkelijk stabiel.

De protestantse boeren en middenklassers voelden zich echter politiek dakloos. Weimar was modern, seculier, stedelijk en materialistisch. Eigenschappen die protestanten uit landelijke gebieden in het noorden en oosten van Duitsland verafschuwden. De lage socialistische voedselprijzen zetten kwaad bloed en de onmisbare positie van de katholieke Centrumpartij wekte jaloezie.

De nazi’s hadden een sterk sociaal programma dat juist gericht was op kleine boeren en middenstanders. Tevens presenteerden ze een voor veel protestanten aantrekkelijk, maar leugenachtig verhaal. In de zomerzon van augustus 1914 was de natie glorieus verenigd geweest. In de kille regen van november 1918 was de eenheid door verraad en lafheid verslagen. ­Hitler beloofde het herstel van de Duitse eenheid. Volgens Hett kwam de gepropageerde Volksgemeinschaft grotendeels overeen met de nieuwe Volkskerk, waarvan veel protestanten droomden.

duel

Generaal Kurt von Schleicher 1882-1934) speelde bij de uitholling van de democratie een bijzonder kwalijke rol. Om het leger uit te breiden wilde Schleicher de economie stabiliseren, de centrale overheid versterken en de wetgevende macht inperken. Daarvoor zocht hij steun bij de sociaaldemocraten. Toen die zijn plannen dwarsboomden, bracht Schleicher het groot kapitaal, het leger én de nazi’s samen.

Hett laat vervolgens vakkundig zien hoe deze krachten de Republiek van Weimar de nek omdraaiden. Schleicher liet president Hindenburg het parlement buitenspel zetten. Heinrich Brüning (1885-1970), de katholieke kanselier, achtte zich tussen maart 1930 en mei 1932 al ‘niet aan enige coalitie gebonden’.

Na de gigantische verkiezingsoverwinning van de nazi’s in juli 1932 ontspon zich een duel ­tussen Hitler en Schleicher om de gunst van Hindenburg. Die vond zijn reputatie belang­rijker dan de grondwet.

Franz von Papen (1879-1969), een goede vriend Hindenburg, miskende Hitlers talent om tegenstanders te manipuleren. Puur uit machtswellust onderschatte Papen Hitler ­zozeer, dat hij Hindenburg overhaalde om de ‘Boheemse soldaat’ tot kanselier te benoemen. Tegen een vriend zei Papen over Hitler: ‘We hebben hem ingehuurd. Over een paar maanden hebben we hem zo ver in de hoek gedreven dat hij zal piepen.’

diskettebox

De Russen zijn eveneens meesters in het verspreiden van leugens. Dat blijkt eens te meer in het spannende boek De dood van Hitler. Het ware verhaal. Hierin reconstrueren de Fransman Jean-Christophe Brisard en de Russische Lana Parshina, nauwgezet de laatste dagen van Hitler. Na lang soebatten kregen de schrijvers toegang tot drie verschillende archieven.

Hoewel Stalin tegenover de geallieerden net deed alsof hij het lichaam van Hitler niet had, komen uit KGB-dossiers andere feiten boven water. Al op 5 mei 1945 werden de lichamen van Hitler en Eva Braun door de spionagedienst ontdekt. De dienst begroef het stel, samen met het echtpaar Goebbels, op 3 juni 1945 in het bos bij de stad Rathenow. In 1970 liet het hoofd van de KGB Andropov het echtpaar Hitler opgraven. In het diepste geheim zijn de stoffelijke resten verbrand en in de rivier de Biderin gegooid.

Tegenwoordig bezitten de Russen nog steeds enkele lugubere Hitler-objecten. In een diskettebox bewaren ze een deel van de schedel van Hitler, inclusief kogelgat. Helaas is de authenticiteit daarvan niet na te gaan. De tanden van Hitler en Eva Braun zijn echter geen fake news. Bovendien komen de onderzoekers na uitvoerige analyse van tandplak, dat toevalligerwijs naar Parijs mee terugkwam, tot twee conclusies. Hitler was vegetarisch.

Ook pleegde Hitler geen zelfmoord door een pistoolschot in zijn mond, zoals de Britten beweerden. Hitlers trouwe adjudant Heinz Linge, die ook na jarenlange martelingen verklaarde: ‘in zijn rechterslaap zat een gat met de grootte van een muntstuk van tien pfennig’, had dus toch gelijk. ¦vw