Nog even en de wereld is van China

Sluipenderwijs. Wat bedoelt u daarmee?

‘China gaat op een vreedzame manier te werk. Dat doet het land buitengewoon verstandig. Chinezen slaan eerst geen harde taal uit, zoals president Donald Trump dat doet. Ze zoeken op een vriendelijke manier toenadering zonder zich te veel te bemoeien. De nadruk wordt gelegd op de win-winsituatie. China investeert en exporteert, meer dan Amerika, en springt daarmee in het gat dat de Verenigde Staten achterlaten. Het Aziatische land bindt zo’n zeventig landen aan zich via de Nieuwe Zijderoute, die vervolgens economisch en politiek afhankelijk worden van China. Ook via de digitale weg investeert China in andere landen. We staan aan de vooravond van een nieuwe industriële revolutie. Die is gericht op digitale economie, gebouwd op een technologisch systeem waarbij kunstmatige intelligentie een grote rol speelt. Daarin loopt China voor op de rest van de wereld. Kunnen landen schulden niet terugbetalen, dan moet er worden ingeleverd. Denk aan Sri Lanka dat nu een haven kwijt is aan China. Dat moeten we niet willen.’

China investeert. Zij rijk, wij rijk. Is dat dan zo gevaarlijk?

‘Bang zijn voor China is nu ook weer niet nodig. Mijn boek gaat er vooral over dat China doorgroeit, en dat dat consequenties heeft, waardoor het land veel invloed zal hebben op de wereld. China is het eerste niet-westerse land dat een supermacht wordt. Geen democratie, maar een autocratie: een fundamenteel verschil. Daarmee bepaalt het land de regels van het spel, net als de wijze waarop instituties worden vormgegeven.’

Hoe weet u zo zeker dat China succes zal boeken. Is het geld van China niet een keer op?

‘Of China zal blijven groeien is niet honderd procent zeker. Er zijn tekenen dat de economie hapert. Het land kan instorten. Wat er dan zal gebeuren, weet ik niet. Maar dat scenario heb ik bewust niet willen uitdiepen in mijn boek. De kans dat het land doorgroeit, is namelijk groter dan dat het instort. Het land kan wel tegen een stootje. Voorlopig ziet het ernaar uit dat China zich blijft ontwikkelen.’

Kijk, dit is nog eens mooi! @BalansBoeken https://t.co/0rF8GYWiob

— rob de wijk (@robdewijk) February 28, 2019

Waarom wil China wereldleider zijn?

‘Om zijn wereldpositie terug te krijgen. Ik kan me dat volledig voorstellen. In het midden van de negentiende eeuw begon de eeuw van vernedering voor China. Het land werd constant gekoloniseerd en geschoffeerd door onder meer de Britten, Fransen en Japanners. Die vernederende periode duurde tot de communistische machtsovername in 1949, toen de Volksrepubliek China werd uitgeroepen. Gebeurt zoiets, dan wil je als land je plek onder de zon terugkrijgen. President Xi wil daarom in 2049, wanneer de Volksrepubliek zijn honderdste verjaardag viert, wereldleider zijn.’

Hoe ziet een wereld met China aan het roer eruit?

‘Instituties die zijn opgericht in het Westen en nu nog onze belangen dienen, zoals het Internationaal Monetair Fonds en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling, worden dan beheerst door China of zijn door Chinese instituties vervangen. Dat betekent: China first. Het land zal zich zoveel mogelijk grondstoffen toeëigenen en zoveel mogelijk producten exporteren. Wereldwijde vrijheid loopt terug, ten koste van onze economische ontwikkeling. Er is minder ruimte voor mensenrechten. Dat betekent overigens niet dat er Chinese soldaten staan bij onze grenzen. Het gaat om de voorwaarden die China stelt. Waarschijnlijk mogen we ons eigen politiek systeem hebben, als we de macht van China maar erkennen. Lopen we uit de pas, dan krijgen we te maken met de lange arm van China.’

Wordt Nederland dan een kolonie van China?

‘Niet op de manier hoe kolonies vroeger ontstonden. Hoewel het tribuutsysteem niet meer bestaat, zitten dit soort koloniale ideeën nog diep in mensen. Autocratie in China zorgt voor een hiërarchische cultuur, die zichzelf verheft boven andere culturen – de basis van het tribuutsysteem. Koloniaal denken zit ook diep geworteld in het Westen. Wij hebben een missie om vrijheid te brengen.’

Wie bepaalt welke macht juist is, westerlingen zijn toch ook geïndoctrineerd?

‘Ja, dat zijn we. Ik wil daarom niet leven in een wereld waarin China de regels bepaalt, omdat ik vrijheid en opkomen voor mensenrechten belangrijk vind. We kunnen onszelf nauwelijks voorstellen hoe het is om niet in een democratie te leven. Voor ons is dat vanzelfsprekend. Daarom vind ik het goed dat er nu een discussie op gang komt over China als wereldmacht. We moeten nadenken of en hoe we onze eigen westerse wereld kunnen beschermen, zodat de Chinese invloed niet te groot wordt. Willen we onszelf bijvoorbeeld overleveren aan Huawei?’

U schrijft dat het Westen zijn eigen aftakeling aan zichzelf te danken heeft. Hoezo?

‘De aantrekkingskracht van Amerika als macht was erg groot. Vrijheid en democratie vonden landen erg belangrijk. Nu China opkomt en te zien is hoe verdeeld de Verenigde Staten zijn, waaraan Trump bijdraagt, groeit die antiwesterse houding. Wereldwijd is die houding zeer breed verspreid. Veel landen vinden het prima wat er gebeurt in China. Uiteindelijk willen landen bij de machtigste horen.

Tegelijkertijd overschatten westerlingen zichzelf en ze onderschatten de ander. We zijn verrast dat China zo hard groeit. Mensen worden bang, omdat ze geen grip hebben op het land. We dachten namelijk lang dat China wel zou worden zoals wij, omdat democratie de voorwaarde zou zijn voor groei. Maar dat blijkt dus van niet.’

Volgens u is het geen gelopen race voor China als Europa met een strategie komt. Komt die nog?

‘Ik vrees van niet. Eigenlijk had er tien jaar geleden al een beleid moeten zijn. Nu zijn we al te laat. Europa is erg gericht op strategieën van de afzonderlijke lidstaten. Hopelijk komt er op het allerlaatste moment nog een goede Europese Chinastrategie. Amerika en Europa moeten blijkbaar eerst problemen ervaren voordat er iets gaat gebeuren. Nu bekend is dat het ­Chinese bedrijf Huawei hier 5G wil introduceren en daarmee onze data kan verzamelen, wordt het Westen pas wakker. De kans is alleen niet groot dat er een gezamenlijk Europees-Amerikaans beleid van bondgenoten zal komen. Trump zou moeten samenwerken met andere landen om een strategie te bedenken hoe om te gaan met China. Je moet je juist aanpassen en een gezamenlijk antwoord vinden. In plaats daarvan streeft Trump naar nationalisme. Maar dat zorgt juist voor een blinde vlek. Onze grootste bedreiging zijn westerlingen zelf.’ ¦

naar aanleiding van

Rob de Wijk. Uitg. Balans, ­Amsterdam 2019. 368 blz. € 23,99