Hilde Pater omschrijft de pijn en de vreugde van het single-zijn

Petrus, een online vindplaats van geloof, hoop en liefde, bekend van het gelijknamige magazine van de Protestantse Kerk in Nederland, heeft een zeventigtal gebeden uitgegeven die in zeer uiteenlopende situaties kunnen worden gebruikt. Zelf verwoordt deze uitgave de reden dat we in woelige en onzekere tijden leven, en hoe houden we dan de hoop vast dat de toekomst van God is? Je herkent er het jaarthema bij de start van het seizoen in: van U is de toekomst. Een andere reden zou kunnen zijn dat er behoefte is aan houvast, tekst, bij hen die veel bidden en bidden moeten. Daar biedt dit gebedenboekje een handvat. Het geeft ook de mogelijkheid de tekst te delen met degene(n) met en voor wie je bidt. De gebeden zijn van verschillende predikanten en dat merk je aan de toon en de taal. Meestal is de aanspraak voor God ‘U’, een enkele keer ‘Jij’. Opvallend is dat de aanspraak met ‘Gij’ is verdwenen. ‘Gij’ is niet alleen klassiek vertrouwd, maar nog altijd verwant aan de moerstaal van een dialect, of dat nu Brabants of Gelders is. Een gebedsboekje vraagt keuzes in gebruik. Een thematisch register achterin – waarvoor en wanneer er gebeden wordt – helpt daarbij.

Theologie en opvoeding hebben een oude relatie. Het waren nogal eens theologen, dominees, die de volksopvoeding ter hand namen. Vanwege het morele doel nam de moderne pedagogiek afstand van de theologie. Deze studie uit de Theologische Universiteit van Kampen, met bijdragen van verschillende auteurs, doet een poging het belang van theologie voor de pedagogiek weer te onderstrepen. Doordat het verschillende bijdragen en auteurs zijn, is de rode draad niet altijd helder. Dat geeft echter ruimte om per onderwerp door te denken en praten. Bijvoorbeeld over de rol van het kwaad, de gebrokenheid op school, of over de waarde van de Bijbel. Een rode draad door de artikelen heen is wel het verzet tegen de maakbaarheid en de prestatiedrang op middelbare scholen. Dat is de dood in de pot voor opvoeding en onderwijs. Daar gaat het om vrijheid en relaties, om je te ontwikkelen en vormen tot een waarachtig mens. Overigens zijn dat woorden – je wordt gezien, we helpen je talenten te ontwikkelen – die niet voorbehouden zijn aan het christelijke karakter van een school. De theologie fundeert wel de ruimte om mens te worden, ‘onderwijs als genade’ of ‘navolging als zelfwording’ in de woorden van twee auteurs.

Dit is geen dagboek in de gebruikelijke zin van het woord. Het is eerder een weekboek. In 52 weken wordt steeds een bijbeltekst uit de Herziene Statenvertaling behandeld. Deze behandeling is eenvoudig. Korte zinnen en geen omhaal van woorden. Daarna volgt een vraag, die gek genoeg weekopdracht heet, of soms een lied. En dan volgen de weekdagen van zondag tot en met zaterdag met lijntjes om op te schrijven. Overigens moet je niet te veel willen schrijven, daarvoor is geen ruimte. Misschien is de grootste verdienste van dit dagboek wel dat er bij elke week een gebed in staat. Aan goede gebeden is behoefte. De schrijver werkt als pastoraal medewerker in de zorg en gaat voor in diensten in verzorgingshuizen. De nadruk op zorg en moeite is merkbaar in de verwoording en de troost die wordt gezocht en gegeven. Qua tekstkeuze scoren de Psalmen goed. Het kerkelijk jaar is minder duidelijk aanwezig. De laatste weken worden teksten uit Openbaring behandeld, over de wederkomst en de toekomst. Dat verwacht je eerder in de weken van november.

Wie over de gelijkenissen wil schrijven en spreken moet goed opletten. De Duitse nieuwtestamenticus Joachim Jeremias schreef er ooit een mooi boekje over waarin hij waarschuwt dat de gelijkenissen geen verhaaltjes voor beginners zijn. Als je denkt dat je het snapt, blijkt het net weer anders te zitten. Bart van Nes, theoloog en voorganger, doet een waardevolle poging om verband te zien en aan te brengen in de boodschap van de gelijkenissen bij Matteüs. Hij leunt sterk op de structuur van dit evangelie, dat is opgebouwd uit een aantal redes. Daartussen en daarin functioneren de gelijkenissen met verhalen uit het alledaagse leven als dragers van de boodschap van het evangelie. Deze benadering legt het accent op de eenheid en het doel van de gelijkenissen en voorkomt vergeestelijking. Matteüs wil laten zien dat wij onderweg zijn naar een nieuwe wereld en wie dan de mensen daarvan zijn, en wie de koning ervan. Het zijn gelijkenissen van Gods Koninkrijk. De uitleg zelf is zorgvuldig en soms verrassend. Bijvoorbeeld de zin ‘dat wie het einde al kent – het Koninkrijk komt – anders en ontspannen naar deze wereld gaat kijken’ (bij Matteüs 13:24-43).

Dostojevski en de liefde is een toegankelijke inwijding in leven en werk van de Russische schrijver. Hij was een mens vol contrasten. Het is niet vreemd dat hij de ziel een slagveld noemde, waar goed en kwaad met elkaar strijden.

De nieuwste roman, De hooier, van Ricus van de Coevering staat in het teken van een dreigende sfeer. Wat moet de negentienjarige Timo na zijn eindexamen gaan doen? Hij wordt gekweld door de tragische dood van zijn verstandelijk gehandicapte broer Ruben.

Prinses Amalia wordt in december meerderjarig. Peter Rehwinkel belicht de titels en taken van de troonopvolgster en haar voorgangers, en vertelt soms iets nieuws over Amalia zelf.

Literatuurhistorica Marita Mathijsen schetst een gedetailleerd en gevarieerd portret van de lezer in de negentiende eeuw. Onorthodoxe methoden en bewoordingen schuwt ze niet.